De stemwijzer in de psychotherapie-therapiekamer

04 Mar 2017

Ruud van Roosmalen schrijft over psychotherapie en politiek:

Politiek en psychotherapie komen in de therapie kamer nooit samen. Zo zal een cliënt niet aan de therapeut een advies vragen op welke partij te stemmen, en terecht. Desondanks valt er uit de werkwijze van de psychotherapeut wel iets op te maken.

Bij de klachtgerichte behandelingen krijgt de psychotherapeut vaak te maken met mensen die oftewel erg somber zijn of erg angstig zijn. De sombere mensen ervaren weinig tot geen plezier meer in het leven, trekken zich terug van sociale contacten en hebben een negatieve kijk op zichzelf en veelal ook op andere mensen en de hele wereld. De angstige mensen die we in de spreekkamer ontmoeten ervaren de wereld en het leven als zeer gevaarlijk. Ze voelen zich onvoldoende in staat om opgewassen te zijn tegen alle gevaren waaraan ze (menen) bloot staan en je moet vooral oppassen en uitermate waakzaam zijn bij en tussen andere mensen.

Meestal kunnen we de klachten goed oplossen met cognitieve gedragstherapie. Dit is overigens wel hard werken voor de cliënt en geen gemakkelijke klus. We leren cliënten in de eerste plaats meer bewust te worden van hun denkpatronen en vervolgens te onderzoeken of hun manier van denken wel altijd klopt. Overdrijf ik niet, veralgemeniseer ik niet, is het niet te zwart-wit, etc. Nog belangrijker is om de cliënten aan te moedigen om letterlijk in beweging en actie te komen. Nieuwe situaties aangaan, met mensen in contact treden en daarmee nieuwe ervaringen op te doen en die nieuwe ervaringen te toetsen aan hun oude denkpatronen. Meestal is het gevolg dat ze een andere kijk krijgen op zichzelf, op andere mensen en op de wereld. Niet alles blijkt negatief, er gaan ook dingen goed in het leven. Ook blijkt de wereld en de samenleving niet altijd zo gevaarlijk te zijn en kom je er ook achter dat er fijne, veilige en betrouwbare mensen bestaan. Ook dat moeten we natuurlijk niet overdrijven, het gaat om meer realistisch en meer genuanceerd. Tevens hoort hierbij dat tegenslagen, pijn en verdriet net zo goed bij het leven horen als blijheid en je gelukkig voelen. Uitdagingen liggen in het beter leren verdragen van onzekerheden.

Bij de meer persoonsgerichte behandelingen zien we als psychotherapeut mensen die veel hardnekkiger zijn in hun opvattingen over zichzelf, de andere mensen en de hele wereld. Ze vinden zichzelf echt helemaal slecht en onbekwaam, andere mensen zijn echt helemaal niet te vertrouwen of ze zijn heel boos op iedereen omdat anderen altijd de schuld zijn van hun problemen. Ook zien we mensen die zichzelf juist helemaal geweldig vinden, meer en beter dan anderen. Een andere categorie mensen kunnen absoluut niet zonder duidelijke en strakke regels en weer andere mensen kunnen alleen bestaan als ze in het middelpunt van de belangstelling staan. Wanneer de manier van denken zeer diep gewortelde overtuigingen en schema’s zijn, verankerd in de persoonlijkheid, heeft dat in de regel te maken met vroege negatieve ervaringen en tekortkomingen.De psychotherapeut zal dan meer geduld moeten betrachten om verandering te bewerkstelligen en aandacht besteden aan de bronnen van die tekortkomingen. Hoe dan ook zal de psychotherapeut gericht blijven op het zelf hebben en houden van eigen verantwoordelijkheid voor je eigen gedrag, minder zwart-wit denken, realistisch en genuanceerd, mild met compassie over jezelf en andere mensen kunnen zijn, vertrouwen in jezelf leren hebben en andere mensen durven vertrouwen en toelaten.

Nu zou het verleidelijk kunnen zijn om sommige politiek leiders in deze hokjes te plaatsen zoals sommige collega’s in Amerika dit deden bij hun nieuwe president, maar ik doe niet aan het stellen van een diagnose op afstand. Hillary Clinton ging de fout in door stemmers op Trump in akelige diagnostische hokjes te duwen, dus dat laat ik ook achterwege.

In de Volkskrant van vandaag wordt in een artikel beschreven dat Nederlanders in het algemeen echt niet zo ontevreden zijn, wel een beetje angstig. Hierboven heb ik beschreven hoe een effectieve psychotherapeut dan te werk gaat en wat zijn boodschappen zijn: niet enkel vanuit emoties reageren, realistisch en genuanceerd denken in plaats van zwart-wit of generaliserend, meer flexibel in plaats van star en rigide, open staan voor andere meningen en ideeën, zelf verantwoordelijkheid nemen, mild met compassie voor jezelf en anderen.

Er zijn politieke partijen en leiders die op populistische wijze angst en wantrouwen aanwakkeren, die erg zwart-wit denken, die anderen altijd de schuld geven. Er zijn politieke partijen die erg rigide en star moraliserend zijn over wat goed en slecht is. Sommige zijn overdreven optimistisch en sommige overdreven pessimistisch. Er zijn daarnaast politieke partijen die blijk geven van meer genuanceerd denken, eigen verantwoordelijkheid nemen, open en flexibel naar andere ideeën en samenwerking.

U mag kiezen!